Powszechne rozumienie pojęcia „podmiot prawny”
Podmiot prawny czy też podmiot prawa nie ma swojej definicji ustawowej w obecnie obowiązujących przepisach prawa polskiego. Powszechnie jest interpretowany jako osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której przepisy nadały zdolność prawną. Oznacza to, że jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, niekwalifikujące się do tej ostatniej kategorii, nie są podmiotami prawnymi. W takim razie jednostki budżetowe gmin, np. szkoły, nie są podmiotami prawnymi. Gdyż są jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej bez zdolności prawnej nadanej ustawowo. Takie rozumienie omawianego terminu funkcjonuje od wielu lat. Jednakże projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa z dnia 22 lipca 2022 r. (zwany również projektem ustawy o sygnalistach) może w tym zakresie dużo zmienić.
Definicja podmiotu prawnego na gruncie projektu ustawy
Wspomniany projekt ustawy w art. 2 pkt 10 definiuje podmiot prawny jako „podmiot prywatny lub podmiot publiczny”. Idąc dalej, kolejne dwa punkty art. 2 wskazują, jak należy rozumieć podmioty prywatne i podmioty publiczne. Pierwszy z nich zdefiniowano „jako osobę fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną lub pracodawcę, jeżeli nie są podmiotami publicznymi”. W tym zakresie nie można mieć zastrzeżeń co do zgodności z powszechnie przyjętym rozumieniem terminu. Sytuacja wygląda jednak inaczej w zakresie podmiotu publicznego, zdefiniowanego w art. 2 pkt 12. Przepis ten wskazuje, iż podmiotem publicznym jest „podmiot wskazany w art. 3 ustawy z dnia 11 sierpnia 2021 r. o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego”. Niestety, nie jest to samo w sobie szczególnie pomocne, więc musimy zanurzyć się bardziej i zgłębić powołany przepis. Zgodnie z jego treścią, w rozumieniu projektu ustawy, podmiotem publicznym są jednostki sektora finansów publicznych czy też inne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Oznacza to, że przytoczona jako przykład szkoła kwalifikuje się na gruncie projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa jako podmiot prawny, co stoi w kontraście do powszechnego rozumienia tego pojęcia.
Komplikacje interpretacyjne wynikające z nowej definicji
Definicja legalna określonego pojęcia zawarta w danym obowiązującym akcie prawnym jest wiążąca w kontekście samej ustawy, w której ją zawarto. Nie da się jednak ukryć, iż przy wykładni przepisów prawa oraz interpretacji danych stanów faktycznych, sięganie po definicje zawarte w różnych aktach prawnych bywa bardzo pomocne. Mając to na uwadze, jeżeli
projekt ustawy o sygnalistach zostałby uchwalony w obecnej formie, dotychczasowe rozumienie pojęcia „podmiot prawny” może ulec zniekształceniu. Mimo braku bezwzględnie wiążącego charakteru takiej definicji poza ustawą ją zawierającą. Prawdopodobne jest, iż na objaśnienie omawianego terminu zawartego w ustawie o sygnalistach po jej uchwaleniu będą powoływać się prawnicy i sądy w bardzo zróżnicowanych sytuacjach prawnych. Z racji faktu, iż ta definicja jest odmienna w stosunku do powszechnego rozumienia pojęcia „podmiot prawny”. Takie podejście może znacząco zmodyfikować interpretację niektórych przepisów. Te wszystkie elementy łącznie mogą doprowadzić do bardzo niepożądanej sytuacji, jaką jest niepewność prawna w podejściu do omawianego terminu.
Gotowość na nadchodzące zmiany i ich potencjalne konsekwencje
Zawarta w niniejszym artykule analiza przedstawionego zagadnienia zawiera wiele przypuszczeń oraz przewidywań. Pod kątem przyszłej interpretacji przepisów projektu ustawy o sygnalistach po jej wejściu w życie. Istnieje spore prawdopodobieństwo, iż tak sformułowana definicja pojęcia „podmiot prawny” nie przysporzy poważnych problemów interpretacyjnych wbrew zawartej powyżej antycypacji. Pewność uniknięcia wątpliwości w tym zakresie gwarantowałaby zmiana definicji legalnej z projektu ustawy o sygnalistach. Przykładowo na bardziej zbliżoną do powszechnego rozumienia omawianego terminu, co również może się jeszcze wydarzyć. Ostatecznie sytuacja ta będzie klarowna dopiero po wejściu w życie długo oczekiwanej ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa.
Warto już teraz przygotować się na zmiany, jakie ten akt prawny wprowadzi, jak również potencjalne, wynikające z nich konsekwencje. W obszarze działań sygnalistów oraz ich ochrony warto się zabezpieczyć. Pod kątem prawnym jak i proceduralnym. Dobrym posunięciem jest skorzystanie z usług zespołu profesjonalistów. Taki właśnie zespół, jak również wiele innych rozwiązań oraz usług w zakresie zgłoszeń nieprawidłowości, można znaleźć na stronie
BCO Poland (bco-integrity.pl).
