Ochrona sygnalisty-ustawowe zmniejszanie ochrony

Ochrona Sygnalisty na gruncie Dyrektywy

Osoby dokonujące zgłoszenia nieprawidłowości kwalifikują się do objęcia ochroną po spełnieniu określonych warunków. Znajduje to swoje umocowanie w art. 6 ust. 1 Dyrektywy w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (dalej: Dyrektywa).  Istotne jest dokonanie zgłoszenia w dobrej wierze, mając uzasadnione podstawy, by sądzić, że przekazywane informacje są prawdziwe. Ponadto, zgłoszone zdarzenie musi być objęte zakresem stosowania Dyrektywy. Przedstawiony zakres ochrony jest szeroki i nie uzależnia jej przyznania od innych czynników niż powyższe, takich jak rodzaj zgłoszonej nieprawidłowości. Ochrona Sygnalisty stanowi clou całego aktu prawnego, więc podobnego podejścia oczekiwano od treści polskiej ustawy w tym zakresie.

Projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (kolejny)

Przez długi czas zakres ochrony sygnalisty w projekcie ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (dalej: projekt ustawy) był analogiczny do wskazanego w Dyrektywie. Sytuacja zmieniła się jednak wraz z kolejną wersją projektu ustawy z 5 stycznia 2023 r., w której zakres ochrony Sygnalisty nieoczekiwanie ograniczono. W art. 6 projektu ustawy dotyczącym sytuacji, w których osobie zgłaszającej naruszenie prawa przysługuje ochrona, dodano zaledwie cztery słowa, które mają bardzo duże znaczenie: „…dotyczy interesu publicznego i…”. Oznacza to, iż zgodnie z nową treścią projektu ustawy, ochrona nie będzie przysługiwała przy każdym zgłoszeniu naruszenia prawa dokonanym w dobrej wierze, lecz tylko, jeśli przekazane informacje będą dotyczyły interesu publicznego. Niestety, takie rozwiązanie rodzi wiele problemów.

Sprzeczność nowego przepisu z Dyrektywą

Projekt ustawy nie definiuje przy tym pojęcia „interes publiczny”, więc mamy do czynienia z problematyczną w interpretacji klauzulą generalną. Jeśli zgłoszenie dotyczy naruszeń prawa o charakterze wewnętrznym, wpływającym negatywnie tylko na samą organizację, nie dotyczy interesu publicznego. Można takie założenie przyjąć, gdyż nie dotyczy ogółu obywateli lub państwa jako całości. Zgłoszenie nieprawidłowości polegającej np. na naruszaniu zdrowia i dobrostanu zwierząt w firmie, mogłoby być uznane za nieleżące w interesie publicznym. To z kolei oznacza, że zgłoszenie takiej nieprawidłowości, nie gwarantowałoby Sygnaliście żadnej ochrony. Nawet jeśli takie było dokonane w pełni zgodnie z Dyrektywą i przepisami krajowymi. Natomiast brak ochrony Sygnalisty przy poprawnie dokonanym zgłoszeniu, jest sprzeczne nie z treścią Dyrektywy oraz samą ideą przyświecającą omawianej legislacji.

Problematyka interpretacji interesu publicznego

Innym problemem jest sama ocena kwalifikacji samego zgłoszenia jako dotyczącego interesu publicznego. To organizacja, w której dane zdarzenie miało miejsce, ma chronić Sygnalistę. Musi w takim razie sama musi ocenić, czy przekazane informacje dotyczą interesu publicznego. Taki stan rzeczy stawia w trudnej sytuacji z racji faktu, iż ocena w tym zakresie niejednokrotnie jest dużym wyzwaniem. Ponadto, duża swoboda interpretacyjna pozostawia znaczne pole do nadużyć. Wystarczy, że organizacja stwierdzi, a także będzie w stanie to uzasadnić, że określone zgłoszenie nie dotyczy interesu publicznego. W takiej sytuacji będzie mogła pozbawić Sygnalisty ochrony z tego tytułu oraz potencjalnie bezkarnie dokonywać wobec niego działań odwetowych. Takim działaniem może być np. wypowiedzenie umowy o pracę.

Przygotowanie na nową ustawę

Częste zmiany zbliżającej się legislacji w zakresie ochrony Sygnalistów oraz liczne problemy z nich wynikające, stawiają przed organizacjami duże wyzwania. Sprostanie im wymaga monitorowania procesu legislacyjnego oraz wcześniejszego przygotowania rozwiązań pozwalających na wywiązanie się z obowiązków wynikających z nowych przepisów. Dobrym rozwiązaniem w tej sytuacji jest sięgnięcie po pomoc ekspertów. Ekspertów, którzy będą stanowić wsparcie w tych, jak i wielu innych kwestiach związanych ze zgłaszaniem nieprawidłowości. Szczegóły oferty w tym zakresie można znaleźć na stronie www.bco-integrity.pl.